وطن اصلی: محلی است که شخص در آن متولد شده و نشو و نما کرده و وطن پدر و مادری اوست. (همه مراجع اتفاق نظر دارند(
وطن اتّخاذی: محلی است که شخص آنجا را برای اقامت و زندگی دائمی خود برگزیده باشد. (آیات عظام بهجت، تبریزی، خامنه ای، فاضل، و مکارم)
وطن قهری: محلی است که شخص بدون قصد اقامت دائمی آن قدر در آنجا سکونت می کند که عرفاً از اهالی آنجا به حساب می آید. (آیات عظام خامنه ای، فاضل، بهجت)
وطن تبعی: محلی است که به تَبَع دیگری برای کسی وطن شده باشد. کسانی که در معیشت (گذران زندگی) و اراده در انتخاب محل زندگی، استقلال نداشته و تابع شخص دیگری باشد، در وطن هم تابع او خواهد بود. (همه مراجع محترم تقلید، البته با اختلافاتی جزئی)
وطن حکمی (مقرّ سُکنی): محلی است که شخص آنجا را برای مدت قابل ملاحظه ای(3) به عنوان محل زندگی خود قرار داده و مانند کسی که آنجا وطنش است در آنجا زندگی می کند (که اگر مسافرتی برای او پیش بیاید دوباره به همان جا باز خواهد گشت). این امر به طوری است که وقتی در آنجا اقامت دارد عرف او را مسافر نمی داند. (فقط آیات عظام تبریزی، زنجانی و مکارم) که باید توجه داشت که چنین جایی وطن نیست ولی برای نماز و روزه، حکم وطن را دارد.
و به این صورت حکم کلی فقهایی که بر آن هم نظرند این است که اگر کسی در وطنش بود نمازش کامل است و روزه اش را هم باید بگیرد؛ اما اگر از وطن خود اعراض کرد نمازش در آنجا شکسته است و روزه هم نمی تواند بگیرد مگر آنکه تصمیم بگیرد که حداقل ده روز در آنجا بماند.
اما برای اینکه زیاد سردرگم نشوید و به راحتی متوجه شوید که این بار که به خوابگاه خود بازگشتید آیا باید نمازتان را کامل بخوانید یا شکسته و می توانید روزه هایتان را حتی اگر در خوابگاه و کم تر از ده روز هستید بگیرید به تقسیم بندی زیر توجه کنید:
الف. اساتید و دانشجویان، در صورتی که با قصد اقامت ده روز یا بیشتر، در محل درس و تدریس یا خوابگاه میمانند:
مراجع محترم تقلید: برای اینگونه افراد، نماز تمام و روزه صحیح است.
ملاحظه: در صورتی که تصمیم جدّی بر ماندن ده روز گرفته باشند و حداقل بعد از خواندن یک نماز چهار رکعتی، به دلیلی، تصمیم برگشت به وطن یا مسافرت دیگر داشته باشند، نماز و روزه آنها تا زمانی كه در محل اقامت هستند، کامل خواهد بود.
ب. اساتید و دانشجویان، در صورتی که کمتر از ده روز در محل درس و تدریس یا خوابگاه میمانند:
امام خمینی)ره): نماز شکسته است و روزه صحیح نیست. [مقلدان ایشان باید با توجه به فتوای مرجع تقلید زنده خود در مسأله بقاء بر میت، عمل کنند.]
آیتالله خامنهای: اساتید و دانشجویان بورسیه و مأمور به تحصیل اگر در کمتر از ده روز حداقل یک بار بین وطن و دانشگاه رفت و آمد داشته باشند، نمازشان در محل تحصیل و بین راه تمام و روزه شان صحیح است. [اما دیگر دانشجویان میتوانند در مسأله سفر تحصیلی به فتوای مجتهدی که نماز را تمام و روزه را صحیح میداند، عمل نمایند.]
آیات عظام بهجت (ره)، صافى، فاضل (ره) و نورى: اساتید و دانشجویان، اگر در کمتر از ده روز، حداقل یک بار، بین وطن و دانشگاه رفت و آمد داشته باشند و این وضعیت، تا مدتى ادامه داشته باشد [حداقل حدود سه ماه] كثیرالسفر محسوب میشوند و نمازشان در محل تحصیل و بین راه تمام و روزه صحیح است.
آیتالله مکارم:
1. کسانى که حداقل سه روز در هفته در رفت و آمد باشند و این برنامه حداقل دو ماه ادامه مییابد، كثیرالسفر محسوب میشوند و نمازشان در محل تحصیل و بین راه تمام و روزه شان صحیح است.
2. كسانی كه دو سال یا بیشتر و هر سال حدود سه ـ چهار ماه [اگر چه به طور پراكنده] در محل تحصیل یا تدریس و خوابگاه اقامت داشته باشند، آنجا در حكم وطن آنهاست و تا ادامه این وضعیت همواره نمازشان كامل و روزه شان صحیح است. [در بین راه نماز شكسته است.]
آیتالله سیستانى:
1. كسانی كه حداقل سه روز در هفته و یا ده روز در ماه [اگر چه به طور پراكنده] در رفت و آمد باشند و این برنامه براى مدتى [به طور مثال شش ماه در یک سال و یا حداقل سه ماه در چند سال تحصیلى] ادامه یابد، کثیرالسفر محسوب مىشوند و نمازشان در محل تحصیل و بین راه تمام و روزهشان صحیح است.
2. كسانی كه سه سال یا بیشتر و هرسال حداقل 15 روز در ماه و یا 6 ماه در سال [اگر چه به طور پراكنده] در محل تحصیل و خوابگاه اقامت داشته باشند، آنجا در حكم وطن آنهاست و تا ادامه این وضعیت همواره در محل تحصیل، نمازشان كامل و روزه شان صحیح است (در بین راه نماز شكسته است)